Bệnh Chàm là một bệnh da phổ biến, gây nhiều triệu chứng khó chịu. Bệnh chàm xuất hiện dưới nhiều dạng. Nhưng tất cả các loại bệnh chàm khác nhau có xu hướng gây ra các triệu chứng như ngứa, đỏ da, bề mặt da có thể bong ra, sần sùi, tróc vảy, vv….Tùy thuộc vào nguyên nhân, bệnh chàm có thể bùng phát và gây ra các triệu chứng nghiêm trọng và nó cũng có thể trở thành một bệnh mãn tính với các triệu chứng ít dữ dội hơn.
Loại Chàm phổ biến nhất là viêm da dị ứng hoặc chàm thể tạng. “Dị ứng” bao gồm nhóm người có xu hướng mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, dị ứng thực phẩm, dị ứng thời tiết, dị ứng môi trường (bụi nhà, phấn hoa,…). Bệnh chàm tổ đỉa (thuộc bệnh viêm da cơ đặc biệt) ảnh hưởng khoảng 10% – 20% trẻ em và khoảng 3% người lớn và trẻ em ở Hoa Kỳ. Hầu hết trẻ em đều phát triển bệnh này trước 10 tuổi. Một số trẻ tiếp tục có các triệu chứng này trong suốt cuộc đời.
Tuy chưa có cách chữa trị dứt điểm bệnh chàm, nhưng thông qua điều trị và phòng tránh các chất gây dị ứng, hầu hết các triệu chứng của bệnh được kiểm soát. Bệnh chàm không lây cho người khác.
Bệnh Chàm là một trong những Bệnh lý da liễu phổ biến nhất
Các loại bệnh Chàm
Bệnh chàm được phân thành nhiều loại với những biểu hiện khá giống nhau, bao gồm: Viêm da dị ứng, chàm đồng xu, chàm phản ứng thứ phát, chàm bàn tay, chàm vi trùng, tổ đỉa,… Bác sĩ có thể căn cứ vào loại ban phát và vị trí xuất hiện trên cơ thể để xác định loại chàm mắc phải, bao gồm:
Viêm da dị ứng
Đây là tình trạng phổ biến nhất của bệnh chàm và ảnh hưởng nhiều đến nhóm người trưởng thành. Viêm da dị ứng cũng liên quan đến các rối loạn dị ứng khác, như hen suyễn, viêm mũi dị ứng. Bệnh thường bắt đầu từ thời thơ ấu.
Viêm da tiếp xúc
Hầu hết mọi người đều mắc tình trạng này tại một thời điểm nào đó trong cuộc đời. Bệnh xảy ra khi da tiếp xúc với một chất gì đó gây phát ban. Chất đó có thể gây kích ứng hoặc phản ứng dị ứng. Các yếu tố khởi phát ở mỗi người sẽ khác nhau và được phân chia thành 2 loại viêm da tiếp xúc:
- Viêm da kích ứng, đây là loại phổ biến và có liên quan chặt chẽ hơn với người bệnh viêm da dị ứng. Các tác nhân gây bệnh có thể bao gồm các sản phẩm chăm sóc da, xà phòng, chất tẩy rửa; đồ trang sức làm bằng niken, các hóa chất công nghiệp như dung môi và xi măng.
Viêm da tiếp xúc kích ứng với cao su- Viêm da dị ứng bùng phát, khi da tiếp xúc với dị nguyên gây dị ứng như niken, kim loại, các sản phẩm làm đẹp có nước hoa, cao su, chất bảo quản.
Bệnh tổ đỉa
Đây là một dạng bệnh chàm ít phổ biến hơn nhưng lại gây khó khăn trong điều trị. Bệnh gây bùng phát các mụn nước nhỏ li ti ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, rìa các ngón tay, rìa bàn tay,… Nguyên nhân cũng có thể đến từ tình trạng đổ mồ hôi hoặc tiếp xúc các chất kích thích như kim loại.
Viêm da thần kinh
Loại bệnh chàm này có xu hướng gây ra một hoặc hai mảng ngứa dữ dội, thường ở gáy, cánh tay hoặc chân. Các yếu tố nguy cơ bao gồm mắc một dạng bệnh chàm khác, như viêm da dị ứng hoặc viêm da tiếp xúc, hoặc chỉ đơn giản là do tình trạng da quá khô. Tuy nhiên, bệnh cũng liên quan đến một số vấn đề sức khỏe tâm thần như rối loạn lo âu và rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Phụ nữ từ 30 – 50 tuổi có khả năng mắc bệnh cao hơn những người khác.
Chàm đồng xu/đồng tiền
Là một bệnh phổ biến, đặc trưng bởi mụn nước tập trung thành đám hình tròn, hình oval, ngứa nhiều. Bệnh liên quan đến suy giảm chức năng hàng rào bảo vệ da. Chàm đồng xu có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, phổ biến ở nam hơn nữ, nam giới >50 tuổi có mối liên quan với tình trạng nghiện rượu mạn tính.
Nguyên nhân gây bệnh chưa rõ ràng. Một số yếu tố khởi phát bệnh như tổn thương tại chỗ như vết xước, vết mổ cũ, vết côn trùng cắn hoặc bỏng nhiệt; viêm da tiếp xúc có thể biểu hiện lâm sàng như chàm đồng xu; các bệnh lý da khác như viêm da cơ địa, chốc, nhiễm trùng vết thương,…
Trên lâm sàng, chàm đồng xu được chia thành 2 thể: Thể ướt (mụn nước, bọng nước, chảy dịch nhiều) và thể khô (bán cấp hoặc mạn tính, tổn thương khô, bong vảy).
Chàm nhiễm trùng (chàm vi khuẩn)
Nguyên nhân gây bệnh đến từ những yếu tố như nhiễm nấm, vi khuẩn, virus, ký sinh trùng. Nhiễm nấm nông đặc biệt nấm bàn chân là nguyên nhân thường gặp nhất.
Biểu hiện lâm sàng của chàm vi trùng khá đa dạng: Mụn nước lan tỏa hoặc khu trú, phát ban dạng dát sẩn hoặc tinh hồng nhiệt, hồng ban nút, hồng ban đa dạng, hồng ban nhẫn ly tâm, hội chứng Sweet, tổn thương dạng vảy nến, phát ban mụn mủ dát đỏ lan tỏa,… Cơ chế chung là phản ứng quá mẫn, tuy nhiên biểu hiện lâm sàng khác nhau sẽ có các type quá mẫn tương ứng khác nhau. Điều trị mấu chốt là loại bỏ nguyên nhân.
Chàm bàn tay
Chàm bàn tay là bệnh lý viêm da giới hạn ở bàn tay, thường gặp ở người lớn với tỷ lệ khoảng 10%. Bệnh được phân loại theo diễn biến bệnh:
- Chàm bàn tay cấp hoặc bán cấp: Diễn biến dưới 3 tháng hoặc không tái phát trong 1 năm.
- Chàm bàn tay mạn tính: Kéo dài trên 3 tháng hoặc tái phát hơn 2 lần trong 1 năm mặc dù đã được điều trị thích hợp.
Biểu hiện lâm sàng, tổn thương cơ bản của chàm bàn tay có thể thay đổi theo thời gian, khởi đầu là dát đỏ, phù nề và mụn nước. Về sau tiến triển thành dày sừng, nứt kẽ và các thay đổi mạn tính khác.
Các hình thái chàm bàn tay hay gặp, bao gồm: Viêm da tiếp xúc kích ứng, viêm da tiếp xúc dị ứng, chàm bàn tay cơ địa, chàm bàn tay mụn nước (tổ đỉa), chứng dày da và các thể kết hợp khác (viêm da tiếp xúc dị ứng và kích ứng, viêm da tiếp xúc kích ứng và viêm da cơ địa…).
Những người làm công việc có bàn tay tiếp xúc với nước hoặc hóa chất lặp lại nhiều lần trong ngày như: Công nhân vệ sinh, công nhân lau chùi xe, phụ bếp, chế biến thực phẩm, điều dưỡng, bác sĩ phẫu thuật, thợ sơn, sửa xe,… là những người có nguy cơ cao mắc bệnh chàm tay do nghề nghiệp
Viêm da tiết bã
Tình trạng này xảy ra ở những vùng cơ thể có nhiều tuyến dầu. Khi xuất hiện trên da đầu được gọi là gàu. Viêm da tiết bã có thể là kết quả của một phản ứng nghiêm trọng gây ra bởi số lượng cao nấm men Malassezia (loại sinh vật phổ biến tồn tại trên da). Viêm da tiết bã nhờn cũng liên quan đến các tình trạng da khác, như bệnh vảy nến, mụn trứng cá, bệnh trứng cá đỏ và nhiều bệnh lý khác.
Viêm da ứ nước hay viêm da ứ đọng
Bệnh thường xảy ra ở người có hệ tuần hoàn máu kém, thường xuất hiện ở vùng cẳng chân. Không giống như một số loại bệnh chàm khác, tình trạng viêm không liên quan đến các gien. Một số thói quen từ lối sống có thể làm tăng nguy cơ gây bệnh như thừa cân và thiếu vận động. Ngoài ra, một số nghề nghiệp do phải đứng lâu (giáo viên, bảo vệ,…) hay ngồi lâu (thợ may, tài xế, nhân viên văn phòng,…) cũng có nguy cơ cao mắc bệnh này.
Triệu chứng bệnh chàm
Triệu chứng ở trẻ sơ sinh
Ở trẻ sơ sinh, phát ban ngứa có thể dẫn đến tình trạng chảy nước, đóng vảy, chủ yếu ở mặt, nếp da (kẽ da) và da đầu. Biểu hiện cũng có thể xuất hiện trên cánh tay, chân, lưng và ngực của trẻ.
Triệu chứng ở trẻ nhỏ
Trẻ em và thanh thiếu niên khi mắc bệnh thường bị phát ban ở những vị trí như khuỷu tay, sau đầu gối, trên cổ/trên cổ tay, mắt cá chân. Phát ban chuyển thành vảy và khô.
Triệu chứng ở người lớn
Tình trạng phát ban thường xảy ra trên mặt, mặt sau của đầu gối, cổ tay, bàn tay hoặc bàn chân. Da có thể xuất hiện tình trạng rất khô, dày hoặc có vảy. Ở những người da trắng, những vùng da này có thể bắt đầu hơi đỏ và sau đó chuyển sang màu nâu. Ở những người da sẫm màu, bệnh chàm có thể ảnh hưởng đến các sắc tố da, làm cho vùng bị ảnh hưởng sáng hơn hoặc sẫm màu hơn.
Nguyên nhân gây ra bệnh chàm
Nguyên nhân chính xác gây ra bệnh chàm đến nay vẫn chưa có kết luận chắc chắn. Những yếu tố có thể gây phát sinh bệnh bao gồm:
- Phản ứng của hệ thống miễn dịch với dị nguyên gây dị ứng.
- Các vấn đề khiếm khuyết trong cấu tạo hàng rào bảo vệ da khiến độ ẩm thoát ra ngoài và vi trùng xâm nhập.
- Tiền sử gia đình có người mắc các bệnh dị ứng hoặc hen suyễn khác.
- Thiếu hụt filaggrin (một loại protein tham gia cấu tạo hàng rào bảo vệ da) có thể dẫn đến da khô hơn, ngứa hơn.
Ngoài ra, một số người gặp phải tình bùng phát phát ban ngứa do cơ thể phản ứng với những yếu tố như:
- Trang phục, khăn trải giường vải thô ráp như len, polyester,…
- Cảm thấy quá nóng hoặc quá lạnh.
- Các sản phẩm gia dụng như xà phòng hoặc chất tẩy rửa.
- Lông động vật.
- Nhiễm trùng đường hô hấp hoặc cảm lạnh.
- Căng thẳng.
- Đổ nhiều mồ hôi.
Chẩn đoán bệnh chàm
Bác sĩ da liễu có thể chẩn đoán bệnh bằng cách xem xét làn da và tìm hiểu thông tin bệnh sử. Tuy nhiên, nhiều người mắc bệnh chàm cũng bị dị ứng. Do đó, bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm dị ứng để tìm ra dị nguyên gây kích ứng hoặc tác nhân gây bệnh. Trẻ bị bệnh chàm có khả năng phải thực hiện xét nghiệm dị ứng.
Trường hợp, bác sĩ chẩn đoán mắc bệnh chàm, bạn có thể hỏi bác sĩ về các công việc cần làm để phòng tránh bệnh tái phát, bao gồm:
- Cách tốt nhất để bổ sung độ ẩm cho da là gì? Tôi có thể sử dụng sản phẩm không kê đơn hay bạn cần kê đơn?
- Tôi có cần mua loại xà phòng, kem dưỡng và nước giặt dành cho người mắc bệnh chàm không? Các sản phẩm không chứa hương liệu hoặc dành cho da nhạy cảm có hữu ích không?
- Có những loại thực phẩm nào mà tôi nên tránh để không bùng phát bệnh?
- Chất liệu vải nào nên tránh/ nên mặc?
- Vật nuôi có làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn không?
- Nếu đổ mồ hôi khiến mọi thứ tồi tệ hơn, tôi vẫn có thể tập thể dục chứ?
- Điều gì xảy ra nếu các triệu chứng không cải thiện hoặc xảy ra tình trạng nhiễm trùng da do trầy xước?
- Liệu căng thẳng có gây bùng phát bệnh?
- Cách nào có thể giảm nguy cơ bùng phát những đợt bệnh?
Điều trị bệnh chàm
Trong điều trị bệnh chàm, mục đích là làm dịu và ngăn biểu hiện ngứa, có thể dẫn đến nhiễm trùng. Theo đó, một số điều bạn có thể làm nhằm giảm bớt các triệu chứng, bao gồm:
Bạn cần đến gặp Bác sĩ nếu bị Chàm để được Điều trị sớm và đúng
Tại nhà
- Sử dụng kem/thuốc mỡ/sáp dưỡng ẩm làm dịu tình trạng viêm và duy trì độ ẩm cho da, giúp da mau lành;
- Kem hydrocortisone và thuốc kháng histamin giúp giảm mẩn đỏ, ngứa và sưng tấy. Bạn chỉ nên thoa hydrocortisone lên các phần da bị chàm 4 lần/ngày trong 7 ngày. Tránh xa mắt, trực tràng và bộ phận sinh dục. Lưu ý, hỏi ý kiến bác sĩ nếu đang mang thai hoặc cho con bú.
- Đắp gạc ướt.
- Thư giãn và tập thiền.
Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ cũng có thể kê đơn các loại kem và thuốc mỡ có corticosteroid để giảm viêm. Nếu khu vực bị nhiễm trùng, bạn có thể sẽ cần dùng thuốc kháng sinh. Các lựa chọn khác bao gồm điều trị hóa chất làm giảm ngứa, quang trị liệu (sử dụng tia cực tím). Khi bệnh trở nên dai dẳng và kháng trị thì có thể dùng thuốc ức chế miễn dịch hay thuốc sinh học như Azathioprine (Azasan), Methotrexate, Mycophenolate mofetil (CellCept), Thuốc ức chế phosphodiesterase (thuốc mỡ Eucrisa), Ruxolitinib (kem Opzelura), Upadacitinib (Rinvoq) hoặc Cyclosporin… các loại thuốc này cần có sự theo dõi.
Cách phòng ngừa bệnh chàm tái phát
Một số mẹo có thể giúp bạn ngăn ngừa bùng phát hoặc khiến bệnh chàm không trở nên tồi tệ hơn:
- Dưỡng ẩm cho da thường xuyên.
- Tránh thay đổi nhiệt độ hoặc độ ẩm đột ngột.
- Duy trì không khí mát mẻ giúp cơ thể không đổ mồ hôi hoặc quá nóng để giảm ngứa.
- Kiểm soát căng thẳng, dành thời gian thư giãn, tập thể dục thường xuyên giúp kiểm soát căng thẳng và tăng tuần hoàn.
- Tránh mặc trang phục bằng các chất liệu dễ xước như len, vải bố,…
- Không sử dụng xà phòng, chất tẩy rửa hoặc dung môi mạnh.
- Chú ý và tránh dùng các loại thực phẩm có thể gây ra các triệu chứng.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ.
Dưỡng ẩm da thường xuyên là cách hữu hiệu để ngăn ngừa Chàm tái phát
Nếu con trẻ có nhiều khả năng bị bệnh chàm do tiền sử gia đình, bạn nên cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 3 tháng đầu đời hoặc lâu hơn nếu có thể. Các bác sĩ khuyên bạn nên tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ ít nhất đến 6 tháng (tốt nhất là 1 năm) khi bạn cho trẻ làm quen với thức ăn đặc. Em bé cũng cần được bảo vệ khỏi các chất gây dị ứng tiềm ẩn như lông vật nuôi, ve và nấm mốc.
