HIV lây truyền như thế nào? Tại Việt Nam mỗi năm có hơn 8.000 trường hợp nhiễm HIV mới được phát hiện và 3.000 – 4.000 người tử vong do HIV.
Đây được xem là căn bệnh thế kỷ không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh mà còn có thể lây truyền đến những người xung quanh. Hãy cùng tìm hiểu các con đường lây lan của bệnh trong bài viết dưới đây để có cách phòng tránh bệnh khoa học.
HIV lây truyền như thế nào?
Bạn chỉ có thể bị nhiễm HIV khi tiếp xúc trực tiếp với một số dịch tiết từ cơ thể người nhiễm HIV có tải lượng virus có thể phát hiện được. Những dịch tiết này bao gồm:
- Máu
- Tinh dịch
- Dịch trực tràng
- Dịch âm đạo
- Sữa mẹ
Để lây truyền xảy ra, HIV trong các dịch này phải xâm nhập vào máu niêm mạc (có ở trực tràng, âm đạo, miệng, hoặc đầu dương vật), qua các vết cắt hoặc vết loét hở, hoặc qua tiêm trực tiếp (bằng kim tiêm hoặc ống tiêm).
Người nhiễm HIV uống thuốc điều trị HIV đúng cách và duy trì tải lượng virus không thể phát hiện có thể sống lâu và khỏe mạnh như người bình thường, đồng thời không lây truyền HIV cho bạn tình khi quan hệ tình dục.
HIV lây truyền như thế nào từ người sang người?
1. HIV chỉ có thể lây truyền qua một số hoạt động nhất định
- Quan hệ tình dục qua âm đạo hoặc hậu môn với người nhiễm HIV mà không sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần hoặc không uống thuốc để ngăn ngừa hoặc điều trị HIV. Quan hệ qua hậu môn có nguy cơ lây nhiễm HIV cao hơn quan hệ qua âm đạo.
- Chia sẻ dụng cụ tiêm chích ma túy, chẳng hạn như kim tiêm, ống tiêm, hoặc các dụng cụ khác dùng để tiêm chích ma túy, với người nhiễm HIV. Các vật dụng này có thể dính máu, và máu có thể mang HIV. Người tiêm hormone, silicone hoặc steroid cũng có thể nhiễm hoặc lây HIV bằng cách chia sẻ dụng cụ tiêm.’
2. Các cách lây truyền ít phổ biến hơn bao gồm
- Mẹ nhiễm HIV lây truyền HIV cho con trong thai kỳ, khi sinh, hoặc khi cho con bú. Tuy nhiên, khi tuân thủ phác đồ dự phòng và tuân thủ các nguyên tắc điều trị HIV sẽ giúp giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con xuống mức rất thấp.
- Tiếp xúc với HIV qua vết thương kim tiêm hoặc vật sắc nhọn. Đây chủ yếu là nguy cơ đối với nhân viên y tế, và nguy cơ này rất thấp.
3. HIV có thể lây truyền trong các trường hợp hiếm gặp hơn như
- Quan hệ tình dục bằng miệng: Rủi ro rất thấp hoặc không có nguy cơ lây nhiễm HIV. Về mặt lý thuyết, lây nhiễm HIV thể xảy ra nếu người đàn ông nhiễm HIV xuất tinh vào miệng bạn tình trong quan hệ tình dục bằng miệng. Các yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm vết loét miệng, nướu chảy máu, vết loét vùng sinh dục và sự hiện diện của các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD) khác. Tuy nhiên, nguy cơ này vẫn rất thấp, thấp hơn nhiều so với quan hệ qua hậu môn hoặc âm đạo.
- Nhận truyền máu, các sản phẩm máu hoặc ghép nội tạng/mô bị nhiễm HIV: Nguy cơ cực kỳ nhỏ hiện nay nhờ các xét nghiệm nghiêm ngặt đối với nguồn máu và nội tạng/tế bào hiến tặng. Và do đố bạn không thể nhiễm HIV khi hiến máu.
- Bị người nhiễm HIV cắn: Trong số rất ít các trường hợp được ghi nhận, tất cả đều liên quan đến chấn thương nghiêm trọng với tổn thương mô sâu và sự hiện diện của máu. Việc lây truyền hiếm hoi này xảy ra qua tiếp xúc giữa da bị tổn thương, vết thương hoặc niêm mạc với máu hoặc dịch cơ thể của người nhiễm HIV. Không có nguy cơ lây truyền nếu da không bị tổn thương. Không có trường hợp nào HIV lây qua nước bọt hoặc khạc nhổ.
- Hôn khi hai bên có vết loét hoặc nướu chảy máu, nếu máu từ người nhiễm HIV tiếp xúc với máu của người không bị sẽ có thể khiến lây nhiễm xảy ra. Tuy nhiên, HIV không lây qua nước bọt.
- Ăn thực phẩm đã được nhai trước bởi người nhiễm HIV: Các trường hợp đã được ghi nhận chỉ xảy ra ở trẻ sơ sinh. Việc lây nhiễm HIV có thể xảy ra khi máu từ miệng của người chăm sóc nhiễm HIV trộn lẫn vào thức ăn khi nhai, và trẻ sơ sinh ăn thức ăn đó. Tuy nhiên, bạn không thể nhiễm HIV khi ăn thực phẩm được chế biến bởi người nhiễm HIV.
Tải lượng virus HIV có ảnh hưởng đến việc lây nhiễm hoặc truyền HIV không?
Câu trả lời là có.
- Tải lượng virus là lượng HIV trong máu của một người nhiễm HIV. Nếu được sử dụng đúng theo chỉ định, thuốc điều trị HIV (gọi là liệu pháp kháng retrovirus hoặc ART) có thể làm giảm tải lượng virus HIV xuống mức rất thấp, giúp hệ thống miễn dịch hoạt động bình thường và ngăn ngừa bệnh tật. Được gọi là ức chế virus, được định nghĩa là có dưới 200 bản sao HIV trên mỗi mililit máu.
- Thuốc điều trị HIV cũng có thể làm giảm tải lượng virus xuống mức thấp đến mức xét nghiệm không thể phát hiện được. Đây được gọi là tải lượng virus không thể phát hiện. Hầu hết những người dùng thuốc điều trị HIV đúng cách đều có thể đạt được tải lượng virus không thể phát hiện trong vòng 6 tháng sau khi bắt đầu điều trị.
- Như đã đề cập, những người nhiễm HIV dùng thuốc đúng theo chỉ định và duy trì tải lượng virus không thể phát hiện có thể sống lâu, khỏe mạnh và không lây truyền HIV cho bạn tình âm tính qua quan hệ tình dục.
- Thuốc điều trị HIV là một công cụ mạnh mẽ để ngăn ngừa lây truyền HIV qua đường tình dục. Tuy nhiên, nó chỉ hiệu quả nếu người nhiễm HIV duy trì được tải lượng virus ở mức không thể phát hiện. Không phải ai dùng thuốc điều trị HIV cũng có tải lượng virus không thể phát hiện. Để duy trì trạng thái này, người nhiễm HIV cần uống thuốc đúng theo chỉ định và thường xuyên đi khám bác sĩ để xét nghiệm tải lượng virus
Tìm hiểu thêm “Dấu hiệu nhiễm HIV cần biết” tại đây.
HIV không lây truyền qua những cách nào?
HIV không lây truyền qua:
- Không khí hoặc nước
- Muỗi, bọ chét hoặc các loài côn trùng khác
- Nước bọt, nước mắt, mồ hôi, phân, hoặc nước tiểu không có máu của người nhiễm HIV
- Bắt tay, ôm, dùng chung nhà vệ sinh, chén đĩa, dụng cụ ăn uống, hoặc ly uống nước, hay hôn xã giao (không dùng lưỡi) với người nhiễm HIV
- Vòi nước uống công cộng
- Các hoạt động tình dục không liên quan đến trao đổi dịch cơ thể (ví dụ: chạm vào)
- Hiến máu
- HIV không thể truyền qua da khỏe mạnh, không tổn thương.
Hành vi nguy cơ gây nhiễm HIV
Tại Hoa Kỳ, HIV chủ yếu lây truyền qua quan hệ tình dục bằng hậu môn hoặc âm đạo, và dùng chung kim tiêm hay ống tiêm với bạn tình nhiễm HIV. Quan hệ tình dục qua hậu môn là hành vi có nguy cơ cao nhất.
May mắn thay, ngày nay có nhiều công cụ phòng ngừa HIV hơn bao giờ hết, bao gồm:
- Sử dụng bao cao su đúng cách mỗi khi quan hệ tình dục.
- Dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP): loại thuốc dành cho người có nguy cơ nhiễm HIV giúp ngăn ngừa lây nhiễm qua quan hệ tình dục hoặc tiêm chích ma túy.
- Điều trị như một biện pháp phòng ngừa (TasP): người nhiễm HIV dùng thuốc đúng theo chỉ định để đạt và duy trì tải lượng virus không thể phát hiện.
Những người nhiễm HIV uống thuốc đúng cách (liệu pháp kháng retrovirus hoặc ART) và duy trì tải lượng virus không thể phát hiện có thể sống khỏe mạnh và không lây truyền HIV cho bạn tình âm tính qua quan hệ tình dục.
Tôi nên làm gì nếu nghĩ rằng mình có nguy cơ nhiễm HIV
Nếu bạn nghĩ mình có nguy cơ nhiễm HIV hoặc có thể đã nhiễm, hãy xét nghiệm và tìm hiểu các phương pháp phòng ngừa và điều trị HIV hiệu quả hiện nay.
- Xét nghiệm là cách duy nhất để biết chắc chắn bạn có nhiễm HIV hay không.
- Người nguy cơ cao nhiễm HIV hoặc nghi nhiễm HIV có thể đến một số địa chỉ xét nghiệm HIV uy tín sau: Tại TPHCM: Viện Pasteur TPHCM, bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, bệnh viện Nhiệt đới, bệnh viện Nhi đồng 2, bệnh viện Nhi đồng 1…;
- Tùy vào phương pháp xét nghiệm khác nhau sẽ có những trang thiết bị, máy móc, tính chất phức tạp khác nhau, do đó mức chi phí xét nghiệm HIV cũng hoàn toàn khác nhau. Một số điểm tổ chức chẩn đoán và xét nghiệm HIV hoàn toàn miễn phí.
Mong rằng qua bài viết, bạn đọc đã được giải đáp phần nào câu hỏi “HIV lây truyền như thế nào” cũng như biết được những con đường lây truyền HIV phổ biến.
