Dị ứng ánh sáng mặt trời hay ánh nắng là một trong những bệnh lý ở da tương đối thường gặp. Việc điều trị tương đối đơn giản và tiên lượng thường tốt, tuy nhiên có thể kéo dài dai dẳng trong một số trường hợp. Việc chẩn đoán chính xác là vô cùng quan trọng. Hãy cùng Medcare tìm hiểu thêm về dị ứng với ánh nắng nhé.
Dị ứng ánh sáng mặt trời là gì?
1. Định nghĩa
Dị ứng ánh sáng mặt trời là phản ứng của hệ thống miễn dịch với ánh sáng mặt trời, thường gặp nhất là phát ban đỏ ngứa. Thuật ngữ y học cho tình trạng này là Phát ban đa dạng do ánh sáng (Polymorphous Light Eruption-PMLE). Các vị trí phổ biến nhất bao gồm chữ “V” ở cổ, mu bàn tay, mặt ngoài của cánh tay và cẳng chân. Trong một số ít trường hợp, phản ứng ở da có thể nghiêm trọng hơn, gây nổi sẩn phù như trong bệnh mày đay hoặc mụn nước nhỏ, và có thể lan sang da những vùng da được che phủ bởi quần áo.
Dị ứng với ánh sáng mặt trời được khởi kích bởi những thay đổi xảy ra ở vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Người ta vẫn chưa rõ lý do tại sao cơ thể hình thành những phản ứng này. Tuy nhiên, hệ miễn dịch nhận diện một số thành phần của làn da đã bị biến đổi bởi ánh sáng mặt trời là “ngoại lai” và cơ thể sẽ kích hoạt hệ thống phòng vệ để chống lại chúng. Nó tạo ra phản ứng dị ứng biểu hiện dưới dạng phát ban, mụn nước nhỏ hoặc một số dạng phát ban da khác ít gặp hơn.
Dị ứng với ánh nắng chỉ xảy ra ở một số người nhạy cảm và trong một số trường hợp, chúng có thể được kích hoạt chỉ sau một vài khoảng thời gian ngắn tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Một số dạng dị ứng ánh nắng có tính chất di truyền.
2. Phân loại:
Một số loại dị ứng ánh nắng phổ biến nhất là:
- Sẩn ngứa do ánh nắng (PMLE di truyền) – Các triệu chứng của nó thường dữ dội hơn so với PMLE cổ điển và chúng thường bắt đầu sớm hơn, trong thời thơ ấu hoặc tuổi dậy thì. Nhiều thế hệ trong cùng một gia đình có thể có tiền sử mắc bệnh này.
- Phát ban dị ứng ánh sáng – Trong dạng dị ứng với ánh nắng này, phản ứng da được kích hoạt do tác động của ánh sáng mặt trời lên một hóa chất đã được bôi lên da trước đó (thường là một thành phần trong kem chống nắng, nước hoa, mỹ phẩm hoặc thuốc mỡ kháng sinh) hoặc đã được dùng bằng đường uống. Các loại thuốc kê đơn phổ biến có thể gây phát ban dị ứng ánh sáng bao gồm thuốc kháng sinh (đặc biệt là nhóm tetracycline, fluoroquinolone và sulfonamid), thuốc giảm đau NSAID ibuprofen (Advil, Motrin và các loại khác) và naproxen natri (Aleve, Naprosyn và các loại khác), các loại thuốc lợi tiểu điều trị huyết áp cao và suy tim.
- Mày đay ánh sáng – Dạng dị ứng ánh sáng mặt trời này biểu hiện dưới dạng các sẩn phù (các sẩn đỏ, ngứa, kích thước lớn) trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Đây là một tình trạng hiếm gặp và thường ảnh hưởng đến phụ nữ trẻ.
Triệu chứng
Các triệu chứng thay đổi tuỳ theo thể dị ứng với ánh sáng mặt trời:
- Phát ban đa dạng do ánh sáng– PMLE thường gây phát ban ngứa hoặc rát trong vòng hai giờ đầu sau khi tiếp xúc với ánh nắng. Phát ban thường xuất hiện ở những phần tiếp xúc với ánh nắng ở cổ, ngực trên, cánh tay và cẳng chân. Ngoài ra, có thể có từ một đến hai giờ ớn lạnh, nhức đầu, buồn nôn và mệt mỏi. Trong một số trường hợp hiếm gặp, PMLE có thể bùng phát dưới dạng các mảng đỏ (phẳng, gồ lên), mụn nước nhỏ hoặc những vùng nhỏ xuất huyết dưới da.
- Sẩn ngứa do ánh nắng (PMLE di truyền) – Các triệu chứng tương tự như PMLE, nhưng các tổn thương da thường tập trung ở vùng mặt, đặc biệt là quanh môi.
- Phát ban dị ứng ánh sáng – Tình trạng này thường gây ra phát ban đỏ ngứa hoặc mụn nước nhỏ. Trong một số trường hợp, phát ban trên da còn lan sang vùng da được quần áo che phủ. Vì phát ban dị ứng ánh sáng là một dạng phản ứng quá mẫn muộn nên các triệu chứng trên da có thể không bắt đầu cho đến một đến hai ngày sau khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
- Mày đay ánh sáng – Sẩn phù thường xuất hiện trên vùng da không được che chắn trong vòng vài phút sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
Chẩn đoán
1. Triệu chứng nhẹ:
Nếu bạn có các triệu chứng nhẹ của PMLE, bạn có thể tự chẩn đoán vấn đề bằng cách tự hỏi mình những câu hỏi sau:
- Tôi có bị phát ban ngứa chỉ xảy ra trên vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời không?
- Phát ban của tôi có luôn bắt đầu trong vòng hai giờ sau khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời không?
- Các triệu chứng của tôi có xuất hiện lần đầu tiên vào đầu mùa xuân, sau đó dần dần trở nên ít nghiêm trọng hơn (hoặc biến mất) trong vài ngày hoặc vài tuần tiếp theo không?
- Nếu bạn có thể trả lời “có” cho tất cả những câu hỏi này thì bạn có thể bị PMLE nhẹ.
2. Triệu chứng nặng:
Nếu bạn có các triệu chứng nghiêm trọng hơn liên quan đến ánh nắng mặt trời – đặc biệt là nổi mề đay, mụn nước hoặc các vùng nhỏ có xuất huyết dưới da – bác sĩ sẽ là người đưa ra chẩn đoán.
Trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ có thể xác nhận rằng bạn mắc bệnh PMLE hoặc sẩn ngứa do ánh nắng dựa trên các triệu chứng, bệnh sử, tiền sử gia đình và các dấu hiệu trên da của bệnh nhân khi thăm khám. Đôi khi, có thể cần thêm một số xét nghiệm bổ sung để chẩn đoán, bao gồm:
- Sinh thiết da, trong đó một mảnh da nhỏ được lấy ra và kiểm tra trong phòng thí nghiệm
- Xét nghiệm máu để loại trừ bệnh lupus ban đỏ hệ thống (SLE hoặc lupus) hoặc bệnh lupus ban đỏ hệ thống dạng đĩa
- Test ánh sáng, trong đó một vùng nhỏ trên da của bạn tiếp xúc với lượng tia cực tím định trước – Nếu các triệu chứng trên da của bạn xuất hiện sau lần tiếp xúc này, test sẽ giúp xác nhận rằng hiện tượng phát ban trên da của bạn có liên quan đến ánh nắng mặt trời.
hình ảnh dị ứng ánh sáng mặt trời
3. Việc cần làm khi dị ứng ánh sáng mặt trời
Nếu bạn có các triệu chứng phát ban dị ứng ánh sáng, việc chẩn đoán có thể cần một số thăm dò sâu hơn. Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng cách xem xét các loại thuốc hiện tại của bạn cũng như bất kỳ loại kem dưỡng da, kem chống nắng hoặc nước hoa nào bạn sử dụng.
Bác sĩ có thể đề nghị bạn tạm thời chuyển sang một loại thuốc thay thế hoặc loại bỏ một số sản phẩm chăm sóc da nhất định để xem liệu điều này có làm giảm các triệu chứng trên da của bạn hay không. Bác sĩ da liễu có thể thực hiện thử nghiệm photopatch, một quy trình chẩn đoán cho thấy một vùng nhỏ trên da của bạn tiếp xúc với sự kết hợp của cả tia cực tím và một lượng nhỏ hóa chất thử nghiệm, thường là thuốc hoặc thành phần trong sản phẩm chăm sóc da.
Dị ứng ánh sáng mặt trời thường kéo dài bao lâu
Phản ứng kéo dài bao lâu tùy thuộc vào loại dị ứng với ánh nắng mặt trời:
- PMLE – Ban của PMLE thường biến mất trong vòng hai đến ba ngày nếu bạn tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời nhiều hơn. Trong suốt mùa xuân và mùa hè, việc tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời có thể làm da cứng lại, làm giảm độ nhạy cảm của da với ánh nắng một cách tự nhiên. Ở một số người, tình trạng cứng phát triển chỉ sau vài ngày tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nhưng ở những người khác thì phải mất vài tuần.
- Sẩn ngứa do ánh nắng (PMLE di truyền) – Ở vùng khí hậu ôn đới, sẩn ngứa do ánh nắng diễn ra theo mô hình theo mùa tương tự như PMLE cổ điển. Tuy nhiên, ở vùng khí hậu nhiệt đới, các triệu chứng có thể tồn tại quanh năm.
- Phát ban dị ứng ánh sáng — Thời gian phát ban kéo dài không thể đoán trước được. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, các triệu chứng trên da sẽ biến mất sau khi xác định được hóa chất nguyên nhân gây bệnh và ngưng sử dụng.
- Mày đay ánh sáng – Các sang thương riêng lẻ thường mờ dần trong vòng 30 phút đến hai giờ. Tuy nhiên, chúng thường quay trở lại khi da tiếp xúc với ánh nắng trở lại.
Phòng ngừa
Để giúp ngăn ngừa các triệu chứng dị ứng với ánh nắng mặt trời, bạn phải bảo vệ da khỏi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Hãy thử:
- Trước khi ra ngoài trời, hãy thoa kem chống nắng có hệ số chống nắng (SPF) ít nhất là 30 trở lên, với phổ bảo vệ rộng chống lại cả tia cực tím A và tia cực tím B.
- Dùng kem chống nắng cho môi. Chọn sản phẩm có công thức đặc biệt dành cho môi, có chỉ số SPF từ 30 trở lên.
- Hạn chế thời gian ở ngoài trời khi mặt trời lên đến đỉnh điểm, từ khoảng 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều.
- Đeo kính râm có khả năng chống tia cực tím.
- Mặc quần dài, áo sơ mi dài tay và đội mũ rộng vành.
- Lưu ý về các sản phẩm và thuốc chăm sóc da, đặc biệt là một số loại thuốc kháng sinh, có thể gây ra hiện tượng dị ứng ánh sáng. Nếu bạn đang dùng thuốc theo toa và thường dành nhiều thời gian ở ngoài trời, hãy hỏi bác sĩ xem bạn có nên thực hiện bất kỳ biện pháp phòng ngừa đặc biệt nào để tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời khi đang dùng thuốc hay không.
Điều trị
Nếu bạn bị dị ứng với ánh nắng mặt trời, việc điều trị của bạn phải luôn bắt đầu bằng các chiến lược được mô tả trong phần Phòng ngừa. Những thứ này sẽ làm giảm khả năng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và ngăn ngừa các triệu chứng của bạn trở nên tệ hơn. Các phương pháp điều trị khác tùy thuộc vào từng loại dị ứng ánh nắng cụ thể:
- PMLE – Đối với các triệu chứng nhẹ, hãy chườm mát (chẳng hạn như khăn ướt, mát) lên những vùng phát ban ngứa hoặc xịt nước mát lên da. Bạn cũng có thể thử dùng thuốc kháng histamine đường uống không kê đơn – chẳng hạn như diphenhydramine hoặc chlorpheniramine (cả hai đều được bán dưới nhiều tên thương hiệu) – để giảm ngứa hoặc dùng kem có chứa cortisone. Đối với các triệu chứng nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể kê các thuốc kháng histamine đường uống cần kê toa hoặc kem corticosteroid theo toa. Nếu những phương pháp điều trị này không hiệu quả, bác sĩ có thể cần phải chỉ định các liệu pháp ánh sáng, một phương pháp điều trị làm cứng da bằng cách cho da bạn tiếp xúc dần dần với liều lượng tia cực tím tăng dần tại phòng khám chuyên khoa. Trong nhiều trường hợp, năm lần tiếp xúc với tia cực tím được thực hiện mỗi tuần trong khoảng thời gian ba tuần. Nếu các phương pháp quang trị liệu tiêu chuẩn không thành công, bác sĩ có thể thử kết hợp psoralen và tia cực tím gọi là PUVA; thuốc chống sốt rét; hoặc sử dụng các sản phẩm có chứa beta-carotene.
- Sẩn ngứa do ánh nắng (PMLE di truyền) – Các lựa chọn điều trị bao gồm corticosteroid tại chỗ, quang trị liệu với UVB và có thể dùng thalidomide cho những trường hợp nặng.
- Phát ban dị ứng do ánh sáng – Mục tiêu đầu tiên của việc điều trị là nhận diện và loại bỏ thuốc hoặc sản phẩm chăm sóc da đang gây ra phản ứng dị ứng. Các triệu chứng về da thường có thể được điều trị bằng kem corticosteroid.
- Mày đay ánh sáng– Đối với những trường hợp phát ban nhẹ, bạn có thể thử dùng thuốc kháng histamine đường uống không kê đơn để giảm ngứa hoặc dùng kem chống ngứa có chứa cortisone. Đối với những trường hợp phát ban nặng hơn, bác sĩ có thể kê các thuốc kháng histamine cần kê toa, thuốc corticosteroid tại chỗ hoặc đường uống và/hoặc quang liệu pháp.
Khi nào cần liên hệ với bác sĩ chuyện khoa
Liên hệ ngay với các bác sĩ chuyên khoa da liễu nếu bạn có:
- Phát ban ngứa không đáp ứng với các phương pháp điều trị không kê đơn
- Phát ban ảnh hưởng đến các khu vực rộng lớn trên cơ thể bạn, bao gồm cả các bộ phận được quần áo che phủ
- Phát ban dai dẳng ở các vùng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
- Xuất huyết dưới da bất thường ở những vùng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn đột nhiên nổi mề đay kèm theo sưng tấy quanh mắt hoặc môi, ngất xỉu hoặc khó thở hoặc khó nuốt. Đây có thể là dấu hiệu của phản ứng dị ứng đe dọa tính mạng.
Tiên lượng
Nếu bạn bị dị ứng với ánh nắng mặt trời, tiên lượng thường rất tốt, đặc biệt nếu bạn thường xuyên sử dụng kem chống nắng và quần áo bảo hộ. Hầu hết những người mắc bệnh PMLE hoặc sẩn ngứa do ánh sáng mặt trời đều cải thiện đáng kể trong vòng 5 đến 7 năm sau khi chẩn đoán và hầu hết những người bị phát ban dị ứng ánh sáng đều có thể được chữa khỏi bằng cách tránh sử dụng hóa chất cụ thể gây ra dị ứng với ánh nắng mặt trời.
Trong tất cả các dạng dị ứng với ánh nắng mặt trời, mề đay ánh sáng là dạng có khả năng xảy ra kéo dài nhất. Tuy nhiên, ở một số người tình trạng này cuối cùng sẽ thuyên giảm.
Nếu bạn đang gặp nghi ngờ mình mắc phải các bệnh lý da có liên quan với tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Hãy liên hệ ngay Phòng Khám Chuyên Khoa Da Liễu Medcare qua Hotline: 0931 888 115 hoặc bấm tại đây để được tư vấn cụ thể hơn nhé.
